مجله پژوهش های دانش زمین
پیاپی 18 (تابستان 1393)

امواج گرمایی به عنوان یک مخاطره اقلیمی در سال های اخیر رخداد بیشتری داشته اند که این امر از تظاهرات تغییرات آب و هوایی کره زمین به شمار می رود. در این پژوهش به منظور بررسی آماری و همدید امواج گرمایی فرین غرب ایران از داده-های دمای حداکثر روزانه ایستگاه های همدید استان های لرستان، کردستان، کرمانشاه و همدان در دوره آماری بلند مدت (1961-2010) استفاده شد. برای شناسایی و تحلیل دماهای فرین منطقه غرب از شاخص «انحراف نرمال شده دما» یا NTD، استفاده گردید. بر مبنای انحراف نرمال شده دما اگر عدد شاخص از رقم 2 فراتر رفته و حداقل دو روز تداوم داشته باشد، موج گرم فرین رخ داده است. بر این اساس 14 موج گرمایی فرین در منطقه غرب ایران مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که وقوع امواج گرمایی فرین در غرب کشور روند کاهشی معنی داری داشته است. نتایج تحلیل همدید نیز نشان داد که الگوی غالب به وجود آورنده امواج گرمایی فرین در سطح زمین کم فشارهای حرارتی گنگ و عربستان و در تراز 500 هکتوپاسکال الگوی پرارتفاع هستند.

مفهوم حمل و نقل و ترافیک شهری از عمده ترین مسائل شهری محسوب می شود. مشکلات ناشی از ترافیک و حمل و نقل دارای جنبه-های مختلف زیست محیطی، اقتصادی، تجاری، صنعتی، اجتماعی و فرهنگی و سیاسی می باشد. مشکلات موجود درساختار ترافیک شهر اسلام آباد غرب به دلیل فقدان برنامه ریزی جامع برای توسعه شهر است. بنابراین برنامه ریزی برای سیستم حمل و نقل شهری اسلام آباد غرب از اهمیت زیادی برخوردار است. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و با روش ترکیبی میدانی کتابخانه ای به انجام رسیده است. یافته های پژوهش نشان داد شبکه های دسترسی در شهر اسلام آباد غرب مناسب وسایل نقلیه غیر موتوری هستند و برای تردد پیاده شکل گرفته اند و پاسخگوی حرکت سواره، تراکم و سرعت وسایل نقلیه امروزه یا به بیانی دیگر ترافیک شهری زمان حال نیستند. همچنین شبکه های موجود دسترسی که برای حرکت اتومبیل ساخته شده اند، به علت وجود گره های متعدد (تقاطع) ، میادین و اتصالات نادرست از روانی تردد و ترافیک برخوردار نیستند. معابر شهر اسلام آباد غرب در سطح پیاده رو و سواره رو انباشته از عابران پیاده است و خیابان های مرکزی شهر وضعیت بسیار ناهنجار و دشواری پیدا کرده اند. اختلال شدید ترافیک، تداخل ترافیک سواره و پیاده، آلودگی محیط، کاهش ظرفیت ترافیکی ها معابر اصلی شهر از جمله آثار تبعی شرایط موجود است. با توجه به اهمیت سیستم اتوبوسرانی درکاهش ترافیک، این سیستم در شهر اسلام آباد غرب دارای معایب و مشکلاتی است.

محله های شهری با ساختارهای کالبدی، اقتصادی و اجتماعی خاص خود به عنوان مکان های متمایز در دل شهرها مطرح بوده و می-توانند باعث شکل گیری احساس تعلق به مکان برای شهروندان و تقویت هویت شهری شوند. لذا با هدف ارزیابی هویت محله چای-بوئی شهر گنبد کاووس و سنجش حس تعلق به مکان، تحقیق پیش رو انجام گرفت. بر اساس ماهیت و روش، تحقیق حاضر از سنخ تحقیقات توصیفی- تحلیلی و پیمایشی میباشد. تعداد 384 پرسشنامه در میان اهالی محله توزیع گردید و اطلاعات لازم جمع-آوری شد. یافته های تحقیق حاضر ضمن شناسایی عناصر خاطره انگیز در محله مورد نظر، نشان دهنده میزان حس تعلق به مکان قوی در میان اهالی محله چای بوئی می باشد که باعث تقویت هویت محله ای شده است. با توجه به علاقمندی اهالی محله برای مشارکت در طرح های عمرانی و فرهنگی مربوط به محله می توان از این عامل جهت توسعه محیط جغرافیایی و تحقق پذیری طرحهای توسعه محلی سود جست. طراحی، بهسازی و نوسازی مکان های عمومی و تلاش به منظور تقویت آن از جمله اقداماتی است که می تواند موجبات افزایش ماندگاری در محله، بالا رفتن حس تعلق به محله و در مجموع تقویت هویت محله ای را فراهم آورد.

نهشته های ائوسن در مناطق حمزه علی و شلمزار شامل کربنات های سازند جهرم می باشد که به ترتیب دارای ضخامتی معادل 176 و 446 متر می باشد. نهشته های ائوسن در مناطق مورد مطالعه شامل آهک های نازک ، متوسط تا ضخیم لایه و حتی توده ای با میان لایه-های آهک مارنی و گاها« مارن خاکستری متمایل به زیتونی است. این نهشته ها بر روی سازند پابده و در زیر سازند آسماری قرار دارد. مطالعات پالئونتولوژی نشان می دهد که سن رسوبات در مقطع حمزه علی از ائوسن زیرین (SBZ12) شروع شده و در انتهای مقطع به سن ائوسن میانی (SBZ13) می رسد ولی در مقطع شلمزار کل توالی دارای سن ائوسن میانی می باشد. مهم ترین فرامینیفرهای بزرگ بنتیک در این مقاطع عبارتند از انواع Assilina که نشان از محیطی پر از استرس ولی غنی از مواد آلی می باشند. در دو مقطع مورد مطالعه تعداد 12 میکروفاسیس و یک لیتوفاسیس کنگلومرایی تشخیص داده شده است. علاوه بر این تعداد 6 سکانس رسوبی (D. S) در مقطع حمزه علی و 5 سکانس رسوبی در برش شلمزار (شامل TST،mfs و HST) تعیین شده است. مطالعات ایزوتوپی اکسیژن و کربن جهت تعیین دما قدیمه و روندهای دیاژنز بر روی نمونه هایی با حداقل دگرسانی (میکرایتی) در این مقاطع صورت گرفته است. بر اساس مطالعات ایزوتوپی صورت گرفته بر روی نمونه ها، دمای دیرینه محیط برای مقطع حمزه علی 5/28 درجه سانتیگراد و برای مقطع شلمزار 5/22 درجه سانتیگراد بدست آمده است. روند دیاژنز برای مقطع حمزه علی تدفینی و برای مقطع شلمزار متائوریکی معرفی می-گردد.

آثار فعالیت های نوزمین ساختی گسل شمال تبریز به صورت انواع مختلف نشانگرهای تکتونیک فعال در طول پرتگاه های آن قابل مشاهده است. در این پژوهش ابتدا گسل شمال تبریز به سه پاره اصلی و بر مبنای پارامترهای ساختاری و لرزه زمین ساختی پاره بندی شده است. سپس وضعیت تنش دیرین مورد بررسی قرار گرفته و میدان تنش دیرین بازسازی شده است. پس از گردآوری داده های گسل- خش لغزش تحلیل تنش دیرین با روش وارون سازی انجام شده است. برای این منظور اندازه گیری داده های گسل-خش در 12 ایستگاه مختلف در امتداد این گسل و در پرتگاه های گسلی صورت گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق در تطابق با حرکات امتدادلغز راستگردی این گسل در کواترنر، نشانگر حرکات مورب لغزی این گسل در گذشته و در طول فعالیت آن است.

کانسار آهن خسروآباد در شمال شرقی سنقر و 1 کیلومتری روستای خسروآباد قرار گرفته است. آنومالی های آهن این منطقه در چند نقطه در داخل سری های ولکانیکی و آهکی به نام سری سنقر قرار دارد، که تحت تاثیر دگرگونی ناحیه ای تا حد شیست سبز دگرگون شده اند. نتایج بررسی های انجام شده، نشان می دهد که کانه اصلی کانسار هماتیت و کمتر مگنتیت است که به صورت توده ای، پرکننده ی فضای خالی، جانشینی رگه ای و دانه ای کانی سازی شده است. ریز کاو الکترونی، به عنوان یکی از ابزارهای آنالیز اکسید آهن، قابل دسترس، سریع و کارآمد می باشد و در اکتشاف کانی کاربرد دارد. در مطالعات میکروآنالیز کانی های اکسید آهن، درصد پایین Tiو Vو فراوانی Ca و Alمشاهده شده-است، که مبین دو نوع کانی سازی (Skarn، IOCG) ، است. مقادیر پایین از عناصر غیر متحرک Ti وNi، V و فراوانی عناصر آلکالن و عناصری که به آسانی قابل حمل هستند (Si، Ca، Mg) ، گویای نقش فرایندهای گرمابی در تشکیل کانسار ها است. با توجه به شواهد موجود، کانسار، دارای منشا گرمابی است و با مدل ارائه شده برای کانسارهای گرمابی اکسید آهن نوع IOCG مطابقت دارد.

کانسار مس- طلای کالچویه، در 25 کیلومتری شرق شهرستان کوهپایه در استان اصفهان قرار دارد. این ناحیه در بخش جنوب شرقی ورقه 100000/1 کجان و در بخش میانی کمان ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. داده های دورسنجی بر اساس شناسایی دگرسانی ها، نشانگر چند آنومالی است که برخی با کانی سازی همراه است. کانی سازی در کالچویه در قالب دو رگه کوارتز به همراه کانی های سولفیدی است. رگه اصلی با امتداد N40E، دارای طول حدود 250 متر و ضخامت متغیر از 3 تا 5 متر است؛ رگه دیگر، با امتداد N20E، تا 150 متر قابل ردیابی است و ضخامت متغیر از 0. 5 تا 3 متر دارد. سنگ میزبان در هر دو رگه، گدازه های پیروکسن-آندزیتی است. کانسنگ به طور عمده شامل کوارتز توده ای، همراه با گالن، اسفالریت، پیریت و کالکوپیریت است. در بخش های سطحی، کانسنگ با حضور اکسیدها و هیدروکسید های آهن، کربنات های آبدار مس، کانی های اکسیدی سرب و روی و همین طور کوولیت و کالکوسیت مشخص می شود. طلا در نمونه های میکروسکوپی مشاهده نشد، اما آنالیز نمونه های معرف، تا 2 گرم در تن طلا نشان داده است. سنگ میزبان تحت تاثیر دگرسانی های سیلیسی و پروپیلیتی قرار گرفته است. دگرسانی پروپیلیتی در بیشتر سنگ های آتشفشانی و آذرآواری محل دیده می شود و ارتباط زایشی با کانی سازی ندارد. دگرسانی سیلیسی تا فاصله چندمتر در کمرسنگ ها گسترش دارد و با رگچه های کوارتز و همین طور جانشینی بخشی تا کامل سنگ میزیان توسط کوارتز معرفی می-شود. این دگرسانی، همبستگی مکانی و زایشی با کانی سازی دارد. داده-های میکروترمومتری از کوارتز رگه اصلی و یک نمونه از محدوده خاک نسوز، نشانگر وجود سیالی با شوری پایین (0. 0 تا 2. 8 درصد وزنی معادل نمک طعام) است. دمای همگن شدن، بین OC175-325، با میانگین OC 252 می باشد. شواهد پدیده جوشش، مانند همزیستی میانبارهای غنی از مایع و غنی از بخار مشاهده نشد. شواهد کانی شناسی و بافتی جوشش، مانند کلسیت تیغه ای، رگچه های کالسدونی و برش گرمابی، در تراز کنونی دیده نمی شود. ترکیب ایزوتوپی گوگرد در سه نمونه گالن از بخش های مختلف رگه اصلی، بین 1. 7- تا ‰2. 4- است. با توجه به دمای تشکیل کانسنگ، و با استفاده از معادله لی و لیو (2006) ، میزان δ 34S سیال H2S در تعادل با گالن، برابر با 0. 4 پرمیل محاسبه شده است که می تواند نشانگر منبع ماگمایی باشد. سیال گرمابی ممکن است به طور مستقیم از یک منبع ماگمایی برخاسته باشد، یا آنکه گوگرد و فلزات از شستشوی سنگ های آذرین تامین شده باشند. با توجه به ویژگی-های فیزیکی-شیمیایی سیال و کانی شناسی کانسنگ و دگرسانی، ذخیره کالچویه در ردیف ذخایر اپی ترمال فلزات پایه و گرانبها است و ویژگی های ذخایر نوع سولفیدی شدن پایین را دارد. در بیشتر این گونه ذخایر، منبع چیره سیال گرمابی، آب زیرزمینی است و فلزات از برهم کنش سیال-سنگ تامین شده اند.